معرفی H-Index
محققان و نویسندگان مقالات علمی مانند هر شغل دیگری باید ازمیزان تاثیرگذاری کار خود مطلع شوند، بدانند کارشان چقدر مفید بوده است و آیا توانسته‌اند نظر مخاطبان را به خود جلب کنند. شاخص H یا H-Index در سال 2005 توسط جورج هیرش (Jorge E. Hirsch) فیزیکدان دانشگاه کالیفرنیا ایجاد شد. این شاخص یک معیار عددی است که نشان می‌دهد یک محقق چقدر عملکرد موثری داشته است؛ به‌عنوان مثال اگر H-Index شخصی 6 باشد یعنی حداقل 6 مقاله منتشر شده دارد که 6 بار به آن ارجاع شده است. H-Index به جامعه علمی کمک می‌کند تا متخصصان، نقاط قوت و ضعف کار خود را پیدا کنند و در تحقیقات بعدی عملکرد خود را بهبود بخشند.
تفاوت H-Index وImpact Factor
Impact Factor یا ضریب تاثیر برای اندازه‌گیری اعتبار مجلات استفاده میشود در حالیکه H-Index، عملکرد یک محقق را مورد ارزیابی قرار می‌دهد پس این دو را نمی‌توان با هم مقایسه کرد. برای توضیح بیشتر در اینباره میتوان گفت Impact Factor مجلات و ژورنال‌های علمی بیانگر میانگین تعداد استنادهای مقالات آن ژورنال در سایر ژورنال‌های علمی در طی یک دوره 2 ساله است. با استفاده از این ضریب میتوان اعتبار یک مجله را سنجید نه عملکرد یک محقق؛ از سوی دیگر H-Index، عملکرد یک متخصص را با درنظر گرفتن تعداد مقالات منتشر شده و تعداد ارجاعات به آن بررسی می‌کند.
H-Index چگونه محاسبه میشود؟
H-Index را میتوان بهطور دستی و همچنین با پایگاه دادهپایگاه داده چیست؟ – انواع، مفاهیم و کاربردها
پایگاه داده چیست؟ این مقاله به بررسی این موضوع و همچنین انواع پایگاه داده، کاربردهای پایگاه داده، محبوب ترین پایگاه های داده و اجزای اصلی پایگاه داده پرداخته هایی نظیر Scopus و Web of Science و موتور جستجوی Google Scholar محاسبه کرد. در ادامه به توضیح هریک می‌پردازیم.
برای محاسبه دستی H-Index خود، ابتدا مقالات را به‌ترتیب نزولی بر اساس تعداد دفعاتی که به آنها ارجاع شده است، مرتب کنید. در مثال زیر یک نویسنده دارای 8 مقاله است که تعداد ارجاعات به آنها در ستون مقابل نوشته شده است. همانطور که مشاهده می‌کنید H-Index این نویسنده برابر 6 است زیرا حداقل 6 مقاله دارد که به هر کدام حداقل 6 بار ارجاع شده است.
دوره آموزش مقاله نویسی
Google Scholar
گوگل اسکالر (Google Scholar)گوگل اسکولار چیست؟ کاربرد و ویژگی های google scholar چیست؟
این مقاله عالی به معرفی گوگل اسکولار (Google Scholar) پرداخته، سپس ویژگی های گوگل اسکولار، نقاط ضعف گوگل اسکالر و گوگل اسکالر فارسی چیست؟ را بررسی کرده است یک موتور جستجو با تمرکز بر مقالات علمی و پژوهشی است. با استفاده از این موتور جستجو میتوان بین مقالات، کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها و حتی اختراعات جستجو کرد و مطالب مرتبط با یک موضوع مشخص را به‌دست آورد. Google Scholar بهطور خودکار H-Index را محاسبه می‌کند. هر فرد برای محاسبه H-Index خود باید یک پروفایل بسازد و بعد از وارد کردن اطلاعات از شاخص H خود مطلع شود. Google Scholar شاخص دیگری به‌نام I10-Index را نیز محاسبه می‌کند به معنی تعداد اسنادی که بیش از 10 بار به آنها ارجاع شده است. همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید H-Index آلبرت انیشتین در قسمت سمت راست مشخص شده برابر 115 است.
همچنین با استفاده از Search Profiles میتوان پروفایل نویسندگان دیگر را جستجو کرد و از H-Index و سایر اطلاعات آنها مطلع شد.
دوره گوگل اسکولار
Scopus
یک پایگاه داده انتزاعی و استنادی است که میلیون‌ها تحقیق علمی از جمله مقالات مجله‌ها، کنفرانس‌ها و کتاب‌ها را ذخیره و تجزیه و تحلیل کرده است. Scopus یک سرویس اشتراکی است یعنی اگر دانشگاهها یا موسسات تحقیقاتی در Scopus اشتراک داشته باشند، محققان و اعضای آنها می‌توانند بهطور کامل از امکانات Scopus استفاده نمایند. هرکس برای پیدا کردن H-Index خود باید با استفاده از ایمیل وابسته به دانشگاه یا موسسه‌ای که با آن همکاری می‌کند، یک حساب در Scopus ایجاد نماید سپس بعد از وارد کردن اطلاعات مقالات منتشر شده‌اش، H-Index بهطور خودکار محاسبه میشود. علاوه بر این Scopus یک سرویس جستجوی رایگان برای سایر نویسندگان فراهم کرده است که میتوان با جستجوی نام نویسنده از قسمت Author Details اطلاعاتی مانند چکیده مقالات، تعداد مقالات منتشر شده، تعداد استنادات مقالات و H-Index را مشاهده کرد.
Web of Science
یک پلتفرم آنلاین است که امکان جستجو در مقالات علمی و همچنین دسترسی به پایگاه داده‌های مختلف را فراهم می‌کند. برای دسترسی به Web of Science مانند Scopus باید دانشگاه یا موسسه تحقیقاتی که با آن همکاری می‌کنید، اشتراک داشته باشد. پیدا کردن H-Index در اینجا کمی با بقیه مواردی که در بالا ذکر شد، متفاوت است.
ابتدا وارد سایت شوید. قسمت Topic را به Author تغییر دهید و نام نویسنده را جستجو کنید.
در مرحله بعد باید از بین نتایج به‌دست آمده لیستی از مقالات نویسنده مورد نظر را فیلتر کنید و گزینه Create Citation Report را انتخاب نمایید. همانطور که در تصویر مشاهیده می‌کنید، H-Index مشخص شده است.
بالاترین H-Index در جهان
مقدار H-Index در رشته‌های مختلف متفاوت است، ممکن است یک عدد شاخص H در یک حوزه تحقیقاتی، خوب در نظر گرفته شود ولی در حوزه دیگر آنقدرخوب نباشد زیرا هر سازمان یا موسسه تحقیقاتی معیارها و شاخص‌های خود را برای ارزیابی تحقیقات علمی دارد. طبق مطالعات صورت گرفته مقدار H-Index استادیاران بهطور میانگین بین 2 تا 5، دانشیاران بین 6 تا 10 و استادان تمام بین 12 تا 24 است و همچنین برای گرفتن جایزه نوبل H-Index باید حداقل 35 و نزدیک به 70 باشد. در حال حاضر بالاترین H-Index عدد 335 توسط HJ Kim از دانشگاه ملی کیونگ پوک کره جنوبی در رشته فیزیک کسب شده است. در کشور ما نیز بالاترین رتبه به آقای محسن خاکزاد از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در رشته فیزیک با مقدار 213 اختصاص دارد.
نمونه فیلم‌های دوره‌های مهارتی
معایب و مزایا
شاخص H به‌منظور ارتقای سایر شاخص‌های اندازه‌گیری علمی ایجاد شد تا ارزیابی فقط بر اساس تعداد مقالات منتشر شده صورت نگیرد.
مزایای این شاخص نسبت به سایر معیارها عبارت است از:
- H-Index هم از نظر کیفی (ضریب تاثیر یا استنادات) و هم از نظر کمی (تعداد مقالات) ارزیابی می‌کند و معایب سایر شاخص‌های رتبه‌بندی مانند شمارش تعداد کل مقالات را ندارد.
- H-Index یک ارزیابی قوی از تاثیر مقالات علمی محقق انجام می‌دهد به این معنی که مقالات کم استناد یا بدون استناد و یا مقالات با استنادات بالا را در محاسبه در نظر نمی‌گیرد.
- داده‌های مورد نیاز برای محاسبه این شاخص به‌راحتی و بدون پردازش اطلاعات از طریق چندین منبع در دسترس است.
از جمله معایب H-Index نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- تعداد نویسندگان یک مقاله و سهمی که هر کدام در تحقیق دارند با این شاخص تعیین نمی‌شود.
- برخی از رشته‌های دانشگاهی ومجلات علمی روش‌های متفاوتی برای استناد به مقالات دارند. گاهی یک مقاله کشاورزی نزدیک به 100 مرجع دارد در حالیکه یک مقاله ریاضی تعداد رفرنس کمتری دارد و H-Index به این موضوع توجه نمی‌کند.
- دانشمندان و محققانی که تعداد مقالات بسیار کم اما تاثیرگذار داشته‌اند، H-Index کمی را دریافت می‌کنند؛ به‌عنوان مثال آلبرت انیشتین شاخص H بالایی ندارد، اما با آن چند مقاله خود به‌شدت بر دنیای علم تأثیر گذاشته است!
دوره‌های مهارتی رشته کامپیوتر
جمع‌بندی
H-Index یک شاخص ارزیابی عملکرد محققان و نویسندگان مقالات علمی است. با استفاده از این شاخص، پژوهشگران از میزان ارزشمندی و مفید بودن کار خود مطلع می‌شوند. ابزارهای گوناگونی برای محاسبه شاخص H وجود دارد که به‌دلیل تفاوت در منابع و اسنادی که جستجو در آنها انجام میشود، ممکن است مقادیر H-Index متفاوت باشد.
H-Index برای چه کسانی مفید است؟
شاخص H برای اساتید دانشگاهها، دانشجویانی که کار تحقیقاتی انجام میدهند، محققان و پژوهشگران علمی مفید است. این شاخص معیاری است که با استفاده از آن پژوهشگران میزان ارزشمندی کار خود را میسنجند و با بررسی نقاط قوت و ضعف تحقیقات، عملکرد خود را بهبود میبخشند.
آیا هر کس میتواند H-Index خود را محاسبه کند؟
شاخص H بهطور کلی برابر است با حداقل n تعداد مقاله که n بار به آنها استناد شده است. این عدد n را میتوان بهطور دستی و یا با ابزارهایی مانند Google Scholar ،Scopus و Web of Science محاسبه کرد که برخی از این ابزارها رایگان و برخی نیاز به اشتراک دارد.
بهترین ابزار محاسبه H-Index کدام است؟
محاسبه H-Index با استفاده از Google Scholar از موارد دیگر سادهتر است زیرا تنها با ساخت یک پروفایل شخصی در این موتور جستجو و وارد کردن اطلاعات مقالات بهطورخودکار H-Index محاسبه میشود؛ بهعلاوه دسترسی به Google Scholar رایگان است و نیاز به اشتراک ندارد.
