یکی از فاکتورهای مهمی که باید هنگام بررسی رشته‌های تحصیلی در نظر بگیرید، نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آن رشته و البته علل این موضوع است؛ البته این مطلب بیشتر متوجه اشخاصی است که برایشان مهم باشد بتوانند از رشته‌ای که در آن تحصیل می‌کنند و دانش و مهارتی که به واسطه تحصیل آن به‌دست می‌آورند، کسب درآمد کنند. چراکه در غیر این صورت، شاید تنها عامل اساسی برای انتخاب رشته تحصیلی و حرفه تخصصی، علاقه شخصی افراد باشد.
رشته کامپیوتر در مقاطع مختلف، این روزها از محبوب‌ترین رشته‌های تحصیلی است و از همه می‌شنویم بازار کار بسیار پر تب‌و‌تابی دارد و هیچ یک از فارغ‌التحصیلان این رشته بیکار نمی‌مانند. اما پیشاپیش لو می‌دهیم که واقعیت چنین نیست! فاکتوری به نام نرخ بیکاری برای متخصصان و فارغ‌التحصیلان رشته کامپیوتر هم وجود دارد که در مقاله پیش رو قصد داریم همین موضوع و علل مختلفش را دقیق‌تر بررسی کنیم، در ادامه به بررسی نرخ بیکاری در رشته کامپیوتر میپردازیم.
آمار بیکاری رشته کامپیوتر
داده‌های آماری همواره مختصر و مفید، دیدگاه خوبی از وضعیت موضوع مورد نظرمان ارائه می‌کنند. بنابراین اجازه دهید ابتدا به اطلاعات آماری مرتبط با بیکاری در رشته کامپیوتر در داخل و خارج از کشور نگاهی داشته باشیم و سپس بحث را ادامه دهیم.
درصد بیکاری مهندسان کامپیوتر در خارج از کشور
ایالات متحده آمریکا به‌عنوان یکی از برترین کشورها در زمینه مشاغل مرتبط با رشته کامپیوتر شناخته می‌شود. از این‌رو با نگاه به آمار اداره کار این کشور، می‌توان شمایل کلی وضعیت بیکاری رشته کامپیوتر در خارج از کشور را درک کرد. نمودار زیر درصد بیکاری در رشته کامپیوتر را در فاصله سال‌های 2010 تا 2019 نشان می‌دهد:
همانطور که مشاهده می‌کنید، به هرحال درصد کمی از مهندسان کامپیوتر در این بازه زمانی بیکار بوده‌اند.
درصد بیکاری مهندسان کامپیوتر در ایران
آمارهای غیررسمی داخلی نشان از این دارد که در سال‌های 98-99، 8.65 درصد از فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری رشته کامپیوتر بیکار مانده‌اند؛ این رقم برای فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد 19.59 درصد و برای فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی 43.3 درصد بوده است. البته علی‌الظاهر میزان بیکاری فارغ التحصیلان رشته علوم کامپیوتر بیشتر از فارغ التحصیلان رشته مهندسی کامپیوتر بوده است.
هرچند نباید تأثیر کووید-19 بر کسب‌و‌کارها و دیجیتالی‌شدن هرچه بیشتر رویه‌های کاری و همچنین کاربرد کامپیوتر و به‌ویژه پایگاه‌های داده رایانه‌ای را در سازمان‌ها و شرکت‌ها فراموش کرد. انتظار می‌رود با رشد بیشتر کاربرد کامپیوتر در فضای کاری شرکت‌های داخلی از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان، میزان بیکاری مرتبط با رشته کامپیوتر نیز روندی کاهشی را پیش رو داشته باشد.
نرخ بیکاری رشته کامپیوتر
در کل همانطور که می‌دانید، نرخ بیکاری در رشته کامپیوتر و زیرشاخه‌های آن از جمله مهندسی کامپیوتر، علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات (IT یا آی‌تی) در هیچ کجای دنیا عدد بزرگی نیست و البته در چند سال اخیر کمتر هم شده است. برای نمونه اعداد 4.7 درصد برای کانادا، 7.8 درصد برای آمریکا و حدود 10 درصد برای انگلستان را در نظر بگیرید؛
این اعداد نرخ بیکاری کشورهای مربوطه در حوزه کامپیوتر و رشته‌های زیرشاخه آن در سال 2022 را بیان می‌کند و فراموش نکنید که به‌خودیِ‌خود معنا و مفهومی ندارند، بلکه باید در وهله اول نرخ بیکاری کلی کشورها را نیز در نظر گرفت و اعداد فوق را با آنها مقایسه کرد. به‌ترتیب 3.5 درصد در انگلستان و آمریکا و 5.4 درصد در کانادا، نرخ بیکاری کلی در سال 2022 بوده است.
خالی از لطف نیست بدانید کشورهایی که از آنها نام بردیم، به لحاظ بازار کار برای متخصصان و فارغ‌التحصیلان رشته کامپیوتر، در صدر جدول قرار دارند و برای همین آنها را انتخاب کردیم. در مقاله بازار کار رشته کامپیوتربررسی بازار کار رشته کامپیوتر بصورت 0 تا 100 و با تمام جزئیات
در این صفحه به بازار کار رشته کامپیوتر، درآمد و مسائل پیرامون مشاغل مرتبط با رشته کامپیوتر در ایران و جهان و چشم اندازهای آن پرداخته‌ایم. علاوه بر موشکافی بازار کار این رشته و عوامل کلیدی در ورود به آن، دیگر کشورهای دنیا را نیز از بابت اشتغال، شرایط و درآمد آن در این رشته بررسی و مقایسه کرده‌ایم. اخیراً نرخ بیکاری رشته کامپیوتر در ایالات متحده آمریکا، دو برابر نرخ بیکاری کلی این کشور بوده است و شاید بتوان آن را عدد بزرگی دانست.
مقایسه نرخ بیکاری رشته کامپیوتر با سایر رشته ها
اگر برای انتخاب حوزه تحصیلی و شغلی‌تان دچار تردید هستید و هنوز بین رشته کامپیوتر، فناوری اطلاعات (IT)، علوم کامپیوتر و سایر رشته‌ها به گزینه دقیقی نرسیده‌اید، بد نیست وضعیت بیکاریِ آنها را با بکدیگر مقایسه کنید. شاید این فاکتور در کنار دیگر عوامل به کمک‌تان بیاید و مسیر را برایتان شفاف‌تر سازد. در ادامه ابتدا وضعیت بیکاری رشته کامپیوتر در بازار کار خارج از کشور و سپس در بازار کار ایران را با دیگر رشته‌های تحصیلی مقایسه کرده‌ایم.
مقایسه درصد بیکاری رشته کامپیوتر با سایر رشته ها در خارج از کشور
اطلاعات ذیل را به نقل از سایت Statista در اختیارتان قرار می‌دهیم که به فوریه 2021 مربوط هستند:
همانطور که مشاهده می‌کنید، میزان بیکاری در رشته علوم کامپیوتر نسبتاً بیشتر و در رشته مهندسی کامپیوتر کمتر است؛ ضمناً رشته‌های مهندسی اغلب نرخ بیکاری کمی دارند.
مقایسه درصد بیکاری رشته کامپیوتر با سایر رشته ها در ایران
در ایران نیز نرخ بیکاری رشته‌های مختلف طبق ارقام مرکز آمار و اطلاعات راهبردی در سال 1396 به شرح ذیل:
- 23.5 درصد در رشته هنر،
- 14.1 درصد در رشته علوم انسانی،
- 24.1 درصد در رشته حقوق،
- 15.4 درصد در رشته ریاضیات و آمار،
- 33.1 درصد در رشته علوم کامپیوتر،
- 26.2 درصد در رشته معماری و ساختمان
و در سال 1397 به شرح ذیل:
- 22.8 درصد در رشته فناوری اطلاعات و ارتباطات،
- 18.7 درصد در رشته‌ها و حرفه‌های مهندسی،
- 19.3 درصد در رشته کشاورزی،
- 7.3 درصد در رشته دامپزشکی،
- 8.7 درصد در رشته بهداشت،
- 19.7 درصد در رشته‌های علوم اجتماعی و رفتاری
- 21 درصد در رشته فیزیک
متأسفانه در مقایسه با بازارهای خارجی شاهد اعداد بزرگتری هستیم و همچنین می‌بینیم که رشته علوم کامپیوتر نرخ بیکاری نسبتاً زیادی دارد. در ادامه علل این موضوع را بررسی می‌کنیم و خواهیم دید که آیا واقعاً می‌توان به این نتیجه رسید که نرخ بیکاری در رشته کامپیوتر زیاد است؟
علل بیکاری در رشته کامپیوتر
هر روز تعداد بیشتری از دانش‌آموزان و دانشجویان می‌کوشند خود را وارد دنیای رشته کامپیوتر و زیرشاخه‌های آن کنند یا حتی بسیاری از شاغلینِ حرفه‌های دیگر تلاش می‌کنند کارشان را تغییر دهند و وارد حوزه کامپیوتر شوند، چراکه آوازه بازار کار خوب این رشته در میان همه پیچیده است و همه به‌دنبال کسب موقعیت شغلی هستند که با آن مرتبط باشد؛
از طرفی بسیاری از کارفرمایان نمی‌توانند فرد مناسب با مهارت لازم را برای جایگاه‌های شغلی مد نظرشان بیابند. اما کامپیوتر که خیلی پرکاربرد است و روزبه‌روز هم استفاده‌اش در زمینه‌های مختلف بیشتر می‌شود، پس چرا این اتفاق می‌افتد؟ با ما همراه باشید تا در ادامه علل این موضوع را بررسی کنیم.
فرایند کند استخدام
عموماً روند جذب و استخدام نیروی متخصص از نیروی تازه‌کار و تازه‌وارد کندتر است. این امر با عقل و منطق هم کاملاً جور درمی‌آید. اما مسأله اینجاست که نیروهای تازه‌نفس رشته‌های کامپیوتر و فناوری اطلاعات (IT) هم بایستی امور تخصصی و مهمی انجام دهند و ازاین‌رو روند به‌کارگیری‌شان مشمول زمان می‌شود.
تغییرات سریع رشته کامپیوتر
با این همه، فرایند کند استخدام به‌تنهایی نمی‌تواند نرخ بیکاری را افزایش دهد. عامل مهم بعدی، تغییرات سریع رشته کامپیوتر است. سال‌ها طول می‌کشد تا کتاب‌های علمی را تهیه، تدوین و منتشر کنند. حال‌آنکه علم کامپیوتر تنها در عرض یک سال تغییرات عمده‌ای را تجربه می‌کند و البته هرساله سرعت این قضیه بیشتر هم می‌شود. شاید حتی برخی از دروس برنامه تحصیلی دانشجویان مقاطع مختلف تا زمان پایان تحصیلات‌شان به‌کل تغییر کند و مطالبش قدیمی به حساب آید.
فرصت برای افرادی که در این حوزه مشغول به کار هستند، بیشتر است تا خودشان را به‌روز نگاه دارند و با آخرین فناوری‌ها، شیوه‌ها و ایده‌ها آشنا شوند (به‌ویژه در حوزه‌هایی نظیر رمزنگاری یا امنیت رایانشی). همین امر ورود به بازار کار را برای تازه‌فارغ‌التحصیلان دشوارتر می‌سازد.
مهارت ناکافی کارجویان
فارغ از سرعت رشد و توسعة علوم کامپیوتر، مهارت یکی از شاخصه‌های اصلی و کلیدی افرادی است که می‌خواهند در این حوزه مشغول به کار شوند. ممکن است بسیاری از فارغ‌التحصیلان این رشته چندان در مهارت‌های لازم نظیر کدنویسی قوی نباشند. حتی اگر کدنویسی‌شان سریع باشد، لزوماً افراد کارآمدی نیستند. کارآمدی را نمی‌توان صرفاً با سرعت کدنویسی سنجید، بلکه برنامه‌های حاصله باید به‌سرعت کامپایل شوند یا برق کمتری مصرف کنند.
معمولاً افراد تازه‌وارد، مهارت‌های این‌چنینی را ندارند، چراکه علوم کامپیوتر گستردهاند و موضوعات زیادی را دربرمی‌گیرند و گنجاندن بحث کارآمدی در برنامه تحصیلی دانشجویان، پیچیدگی‌های خودش را دارد. اگر به برنامه نویسی علاقه مند هستید پیشنهاد می‌کنیم به مقاله رشته برنامه نویسی چیسترشته برنامه نویسی چیست، 0تا100 رشته برنامه نویسی کامپیوتر
رشته برنامه نویسی چیست؟ این یکی از سوالات متداول افرادی است که می‌خواهند وارد رشته برنامه نویسی شوند، این صفحه به بررسی رشته برنامه نویسی کامپیوتر پرداخته مراجعه فرمائید.
تجربه، عاملی اساسی
یکی دیگر از مواردی که نقشی کلیدی در بحث نرخ بیکاری رشته کامپیوتر ایفا می‌کند، تجربه کارجویان است. کارفرماها به‌دنبال افراد باتجربه هستند. برای اینکه موقعیت شغلی را به‌دست آورید به تجربه نیاز دارید و برای اینکه تجربه کسب کنید، باید شاغل باشید! این خود به‌نوعی پارادوکس است و به مسأله بیکاری در رشته کامپیوتر دامن می‌زند.
رقابت شدید بر سر کار
یکی از جنبه‌های مهمی که رشته کامپیوتر را از دیگر حوزه‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات جدا می‌کند، این است که در رقابت بر سر ورود به بازار کار این رشته، شاهد افرادی هستیم که اصلاً مدرک دانشگاهی ندارند. بسیاری از برنامه‌نویسان، طراحان وب، مدیران پایگاه داده، تحلیل‌گران شبکه، کارشناسان امنیت رایانشی، دانشمندان داده، متخصصان هوش مصنوعی و... تنها با شرکت در بوت‌کمپ‌های (دوره‌های فشرده) آموزشی مهارت‌های لازم را کسب کرده‌اند و برای ورود به بازار کار آماده شده‌اند.
درحالی‌که دانشجویان سر کلاس‌های درس نشسته‌اند، بسیاری از افراد با آزادکاری (فریلنسری یا Freelance) توانسته‌اند مهارت‌ها و رزومه خوبی برای خودشان دست‌و‌پا کنند. از سوی دیگر، شرکت‌ها و سازمان‌ها هم چندان فرقی به حال‌شان نمی‌کند اگر کسی مدرک دانشگاهی یا معدل خوبی نداشته باشد و بیشتر در جستجوی مهارت و تجربه هستند.
اگر بخواهیم خلاصه‌تر بگوییم، خیلی‌ها از حقوق‌ها و درآمدهای خوب مشاغل حوزه کامپیوتر خبر دارند و به‌طور کلی رقابت بر سر ورود به بازار کار رشته‌های مربوط به آن زیاد است. حال شرایط زمانی سخت‌تر می‌شود که کارفرما اهمیت خاصی به مدرک تحصیلی یا معدل کارجویان ندهد و صرفاً نیروی کار مورد نیازش را با معیار تجربه و مهارت افراد برگزیند.
پرستیژ کاری
یکی دیگر از مسائلی که به بیکاری افراد و در نتیجه افزایش نرخ بیکاری منجر می‌شود، موقعیت‌های شغلی در شرکت‌ها و سازمان‌هایی است که آوازه بلندی دارند و خیلی‌ها برای به‌دست‌آوردنش سر‌و‌دست می‌شکنند. مثلاً ابرغولی مثل گوگل را در نظر بگیرید که جایگاه‌های شغلی برای متخصصان رشته کامپیوتر فراهم آورده است. شاید دارید فکر می‌کنید ربط این موضوع به بیکاری چیست! اینجا ذهن‌تان را از شرکت‌های نامی و موقعیت‌های شغلی که ارائه می‌کنند، دوباره به کارجویان منعطف می‌کنیم.
این بار خود کارجویان هستند که به‌جای پی‌جویی حاشیه‌ای امن (خصوصاً در ابتدای مسیر حرفه‌ای‌شان) و اکتفا به موقعیت‌های کاری دیگری که برایشان فراهم می‌شود، اصرار دارند حتماً در شرکت‌های بزرگ مشغول به کار شوند. در واقع رویکردی صفر و یکی در پیش می‌گیرند و اگر موقعیت شغلی رؤیایی‌شان نصیب‌شان نشد، دیگر حاضر نمی‌شوند شأن خودشان را پایین بیاورند و در شرکت‌های کوچکتر مشغول به کار شوند!
کارفرمای نا آگاه
موقعیتی را تصور کنید که برای ارسال رزومه یا مصاحبه کاری به شرکتی رفته‌اید و متوجه می‌شوید فرد یا افرادی که در بخش نیروی انسانی (HR) شرکت مربوطه مشغول هستند و مسئولیت جذب نیرو بر دوش‌شان است، دانش و تخصص کافی را در حوزه علوم کامپیوتر ندارند. مسلماً چنین فرد یا افرادی توان تشخیص شایستگی کارجویان را ندارند و در بهترین حالت، موجب کندیِ فرایند جذب و استخدام می‌شوند. البته این موضوع مختص حوزه علوم کامپیوتر نیست و در تمامیِ رشته‌ها رخ می‌دهد، اما مسأله اینجاست که مشاغل مرتبط با علوم کامپیوتر در اغلب سازمان‌ها و شرکت‌ها ضروری هستند و بنابراین کارفرمایان باید توانایی تشخیص صلاحیت افراد را در این زمینه داشته باشند.
اشباع شدن رشته کامپیوتر
این مورد به‌لحاظ منطقی جایگاهی در میان علل بیکاری در رشته کامپیوتر ندارد، اما چون زیاد به گوش‌مان خورده است، جهت بررسی از آن اسم آوردیم. درست است که در باب بیکاری در رشته کامپیوتر صحبت می‌کنیم، اما به‌هر‌حال باید در گوشه ذهنمان داشته باشیم که رشته کامپیوتر بسیار گسترده است، در واقع کاربرد کامپیوتر در زندگی روزمره بسیار گسترده است و روزبه‌روز گسترده‌تر هم می‌شود. از طرفی همانطور که گفتیم، علوم کامپیوتر هر روز در حال تغییر و پیشرفت هستند. اگر شک دارید، از برنامه‌نویس‌ها بپرسید که چند وقت یک‌بار باید خودشان را به‌روز کنند و با استانداردها، شیوه‌ها، مستندات و... جدید آشنا شوند. بنابراین به‌نظر منطقی نمی‌رسد که چنین حوزه‌ای با چنین فضایی به نقطه‌ای برسد که اشباع شود.
آینده رشته کامپیوتر
همه اینها را در باب این گفتیم که ببینیم به‌هرصورت، رشته کامپیوتر هم همانند دیگر رشته‌ها تضمینی ایجاد نمی‌کند که با ورود به آن حتماً صاحب شغل خواهید شد. اما روی مثبت قضایا هم جالب و خواندنی است، به‌ویژه اگر بخواهید از آینده رشته کامپیوتر بیشتر بدانید که در‌این‌صورت شما را به مطالعه مقاله آینده رشته کامپیوتربررسی آینده رشته کامپیوتر - آینده شغلی رشته کامپیوتر چیست
این مقاله به بررسی آینده رشته کامپیوتر و اینکه آینده شغلی رشته کامپیوتر چیست پرداخته است. هر آنچه در مورد آینده رشته کامپیوتر بخواهید در این صفحه آورده شده دعوت می‌کنیم.
جمع بندی
فراموش نکنید که شانس شما برای کار پیدا کردن در حوزه کامپیوتر، همچنان در میان حوزه‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، زیاد است و با خواندن این مطالب نباید ناامید شوید. اگر تصمیم‌تان برای ورود به رشته کامپیوتر جدی است، بدانید که آگاهی از این موارد صرفاً به شما کمک می‌کند دیدگاه جامع‌تری نسبت به موضوع داشته باشید و قدم‌های پربارتری به‌سوی رشته و شغل مورد علاقه‌تان بردارید.
آیا نرخ بیکاری در رشته کامپیوتر زیاد است؟
این موضوع بهجهاتی نسبی است؛ در کل رشته کامپیوتر نرخ بیکاری زیادی ندارد.
در آینده مهندسان کامپیوتر بیکار می‌مانند؟
شاید روزگاری هوش مصنوعی بتواند برخی از امور روتین را دست بگیرد، اما به نظر می‌رسد به‌طور کلی نرخ بیکاری در رشته کامپیوتر در حال کاهش است.
آیا رشته کامپیوتر اشباع شده است؟
رشته کامپیوتر، شاخههای مربوطهاش و کاربردهایی که در زندگی روزمره دارد، در حال حاضر گستردهاند و با چنان سرعتی در حال گستردهترشدن هستند که اشباع چه برای خودشان و چه برای بازار کارشان اصلاً واژه مناسبی نیست.
ساجده فدائی 
کیان انواری 
علیرضا بهدوست 
احسان داستانی 
معین منعمی 
علیرضا حسن زاده باقی 
سعيد نوروزيان 
بهمن قائدی 
مهدی مزارعی 
سینا مهرآبادی 
محمد امین شنابی 
سارا مختاری همامی 
Amir hossein 
emelkabi 
محمد چاروسایی 
علیرضا ملکی 
علی فتحی وافق 
غزل موسوی 
مرتضی آشوری 
انوش مه جبین 
سعید راصدی 
یوسف عباسی 
مهدی حسنی 
احمد بنائیان 
فاطمه سادات لطفی فاطمی 
محمد رضا کمالی 
حسین پری نور 
پریسا نکوگل 
محسن سروری 
علی بابایی 
فاطمه اکبرنژاد 
مجید محمددوست 
هانیه طالبی 
اسما سهرابی 
الینا اشرف پور 
