یکی از سؤالاتی که ممکن است برای دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی و یا فارغ‌التحصیلان مدارس پیش بیاید این است که از ارشد تا دکترا دقیقاً چند سال طول می‌کشد و آیا این میزان برای تمامی رشته‌ها و تمامی دانشگاه‌ها ثابت بوده یا خیر. در این مقاله می‌خواهیم به طور کامل به بحث کارشناسی ارشد و فاصله زمانی آن تا مقطع دکترا بپردازیم و جوانب مختلف را مورد بررسی قرار دهیم. قبل از هر چیز ابتدا نیاز است تا مقطع کارشناسی‌ارشد بحث کنیم.
مقطع کارشناسی ارشد
مقطع کارشناسی ارشد که به آن دوره مستر (master) نیز گفته می‌شود، یک مقطع تحصیلی بعد از مقطع کارشناسی است که به دو صورت کارشناسی‌ارشد پیوسته و کارشناسی‌ارشد ناپیوسته وجود دارد. به دوره‌های کارشناسی ارشد و دوره دکترا در ایران دوره‌های تحصیلات تکمیلی گفته می‌شود. دوره‌های تحصیلی کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های سراسر کشور به گونه‌های مختلفی ارائه می‌شود.
دوره‌های ارائه شده در مقطع کارشناسی ارشد عبارت‌اند از:
- دوره پژوهش‌محور: دانشجو در ابتدا از طریق تدوین پروپوزال اقدام به ایجاد یک موضوع جهت تحقیق کرده و بعد از تصویب پروپوزال شروع به نگارش پایان‌نامه می‌کند و در مرحله آخر با ارائه پایان‌نامه (تز) از آن دفاع می‌کند.
- دوره آموزشی: این دوره با گذراندن دروس و بدون ارائه پایان‌نامه انجام می‌شود.
- دوره آموزشی - پژوهشی: این دوره ادغامی از دو دوره قبلی هست که نیاز به تعریف پروپوزال و ارائه پایان‌نامه دارد.
انواع دوره کارشناسی ارشد
همان‌طور که گفته شد دوره کارشناسی ارشد به دو صورت پیوسته و ناپیوسته ارائه می‌شود.
- کارشناسی ارشد ناپیوسته: مدت‌زمان این دوره 2 سال است و پذیرش دانشجو از طریق آزمون کنکور ارشد و یا از طریق قبولی استعداد درخشان صورت می‌پذیرد. پذیرفته شدگان بسته به رشته‌ای که انتخاب کرده‌اند، موظف به گذراندن 28 تا 32 و یا 38 واحد درسی هستند که 4 تا 10 واحد آن به پایان‌نامه اختصاص دارد. به‌عنوان‌مثال در اکثر رشته‌های مهندسی مانند مهندسی کامپیوترمهندسی کامپیوتر چیست؟ معرفی رشته کامپیوتر توسط اساتید شریف
این صفحه به معرفی کامل رشته کامپیوتر، اعم از دروس رشته کامپیوتر، درآمد رشته کامپیوتر، شغل های رشته کامپیوتر، گرایش ها و زیر شاخه های رشته کامپیوتر پرداخته است تعداد واحد دروس 26 واحد و تعداد واحد پایان‌نامه 6 واحد است؛ بنابراین می‌توان گفت در این حالت، متوسط زمان ارشد تا دکترا 2.5 تا 3 سال است. (با ذکر مدت قبولی در مقطع دکترا) - کارشناسی ارشد پیوسته: در این دوره آموزش عالی که مدرک موردنیاز آن دیپلم یا مدرک پیش‌دانشگاهی است، دانشجویان با گذراندن حداقل 172 و حداکثر 182 واحد می‌توانند موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس شوند؛ البته این دوره تحصیلی در کشور ایران زیاد متداول نیست. طول این دوره به طور متوسط 6 سال است، اما تا 7 سال نیز مجاز است؛ بنابراین از شروع دوره کارشناسی ارشد پیوسته تا دکترا ممکن است 8 سال زمان ببرد.
قوانین گذراندن دروس در مقطع کارشناسی ارشد
اکنون که زمان متوسط گذراندن دوره تحصیلات تکمیلی (ارشد) را بررسی کردیم، قصد داریم به بررسی جزئیات دقیق زمان گذراندن این دوره و فاصله آن تا دکترا بپردازیم. ابتدا نیاز است تا با قوانین مهم اخذ دروس و گذراندن واحدهای درسی در مقطع کارشناسی‌ارشد آشنا شوید. در لیست زیر این قواعد ذکر شده است:
- در اکثر رشته‌های دوره کارشناسی‌ارشد، مجموع تعداد واحدهای درسی 32 واحد است که معمولا در 4 ترم گذرانده می‌شود. بعضی از رشته‌ها مانند رشته مدیریت کسب و کار دارای 48 واحد درسی می‌باشد.
- حداقل نمره قبول هر درس 12 و حداقل معدل کل قابل قبول در هر ترم 14 است.
- دانشجویان در هر ترم قادرند تا حداقل 6 و حداکثر 14 واحد درسی اخذ کنند؛ البته اخذ 14 واحد درسی تنها در صورتی امکان‌پذیر است که دانشجو در ترم قبل موفق به کسب معدل الف شده باشد.
- بدیهی است که در ترم یا نیمسال آخر تحصیلی، قانون مربوط به حداقل واحد درسی برداشته می‌شود و دانشجو می‌تواند تعداد واحدهای کمتری اخذ کند.
- اگر نمره درس دانشجو کمتر از 12 باشد، می‌تواند در صورت موافقت گروه آموزشی دانشکده به جای آن درس یک درس دیگر را انتخاب کند تا نمره درس در معدل کل منظور نشود.
کف و سقف طول دوران تحصیلی کارشناسی ارشد
دانشجویان می‌بایست در طول دوران تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته، 26 واحد درسی بگذرانند. واحدهای دروس اصلی دانشجو 3 واحد است و واحد سمینار 2 واحد می‌باشد که در مجموع برابر می‌شود با 8 درس اصلی و یک درس سمینار به‌علاوه 6 واحد پایان‌نامه. باتوجه‌به اینکه امکان اخذ 14 واحد در ترم یک وجود ندارد، در نتیجه حداقل 3 ترم یا 1.5 سال برای به اتمام رساندن مقطع کارشناسی ارشد زمان لازم است.
تعداد ترم‌های در نظر گرفته شده برای کارشناسی ارشد، 4 ترم است که برابر با 2 سال تحصیلی می‌باشد. در صورت قبول شدن در کنکور (و مصاحبه) مقطع دکترا، دانشجو می‌تواند در سال تحصیلی آتی یعنی سال سوم تحصیلی به تحصیل در مقطع دکترا مشغول شود؛ بنابراین از ارشد تا دکترا در این حالت بین 2 تا 3 سال است. البته توجه داشته باشید که خود مقطع دکتری نیز بین 5 تا 7 سال ممکن است طول بکشد.
در صورت عدم اتمام دوره تحصیلی کارشناسی ارشد در ترم چهارم، امکان تمدید ترم تا ترم ششم نیز امکان‌پذیر است؛ یعنی طول دوران تحصیلی به 3 سال افزایش پیدا می‌کند. در بعضی از شرایط نادر ممکن است دانشجو تا ترم 6 نیز موفق به ارائه نتیجه نهایی پایان‌نامه نباشد. در این موارد ممکن است با دادن درخواست و تشکیل کمیسیون دانشگاه، دانشجو مجوز تحصیل تا ترم‌های بعدی را اخذ کند. همانطورکه گفته شد به‌طورمعمول این کار امکان‌پذیر نیست و اغلب منجر به اخراج شدن دانشجو می‌شود؛ اما به دلایل مختلفی، کمیسیون می‌تواند با تمدید مجدد ترم موافقت کند. مانند بوجود آمدن مسائل پزشکی و حذف ترم؛ مثلا در دوران کرونا به دلیل به‌جود آمدن شرایط خاص، بسیاری از دانشجویان به ترم 7 و 8 راه یافتند؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت از ارشد تا دکترا برای این دسته از دانشجویان بین 4 تا 5 سال به طول می‌انجامد.
تطبیق واحد در مقطع کارشناسی ارشد
از جمله اقداماتی که بعضی از دانشجویان قادر به انجام آن هستند تطبیق واحد است. تطبیق واحد باعث صرفه‌جویی در مدت‌زمان اخذ مدرک کارشناسی ارشد می‌شود که همین امر باعث می‌شود تا دانشجو زودتر به دوره دکترا راه یابد. اگر دانشجو قبلاً در یک‌رشته در مقطع تحصیلات تکمیلی واحد‌هایی را گذرانده باشد، می‌تواند در دوره دیگر تطبیق واحد انجام دهد؛ البته باید ذکر کرد که این کار در دانشگاه‌ها و رشته‌های متفاوت دارای سیاست‌های مختلف است که قبل از انجام آن می‌بایست پیگیری‌های لازم را انجام دهید.
جمع‌بندی
بعد از اتمام دوره کارشناسی، بسیاری از دانشجویان قصد دارند تا در مقطع تحصیلات تکمیلی که شامل مقطع کارشناسی ارشد و مقطع دکترا است به ادامه تحصیلات آکادمیک بپردازند. از جمله سؤالاتی که ممکن است برای دانشجویان پیش بیاید این است که از ارشد تا دکترا چند سال است و چقدر طول می‌کشد تا از وارد دوره دکترا شوند. در این مقاله به‌طور کامل به بررسی این پرسش پرداختیم و جزئیات و احتمالات مختلف را نیز مورد بررسی قرار دادیم.
چقدر زمان تا اتمام دوره کارشناسی ارشد لازم است؟
به طور متوسط این دوره 4 ترم معادل 2 سال تحصیلی زمان می‌برد، اما امکان به پایان رساندن این دوره در 3 ترم نیز امکان‌پذیر است که البته در دانشگاه‌های برتر کشور خیلی متداول نیست؛ همچنین بنابر دلایل مختلف امکان تمدید ترم تا ترم 6 یعنی سال سوم تحصیلی نیز ممکن است.
آیا مدت زمان اتمام دوره کارشناسی ارشد در قبولی دکترا تأثیرگذار است؟
به‌طورکلی خیر به هم مرتبط نیستند؛ تنها از نظر رزومه و سوابق تحصیلی ممکن است مورد مقایسه قرار بگیرند.
